Rakovica - dokaz da nema promena

Devedesetih godina postala je aktuelna divlja gradnja. Opravdavana je ratnom stihijom, sankcijama i potrebama. Tada su nikla cela naselja sa nelegalno podignutim objektima. Nemaština i komplikovana procedura za dobijanje građevinske dozvole bili su polazna tačka za nelegalnu gradnju stambenih objekata. I onima koji nisu želeli da se upuštaju u nelegalne radove, to je bilo nametnuto neuređenom regulativom. Oni koji su bili nadležni da reše problem naknadno su osmislili postupak legalizacije. Opet komplikovana i diskreciona procedura. Višeetažni poslovni objekti i neomalterisane stambene kuće od blokova – bez građevinske dozvole, bez ulaganja u infrastrukturu... a na šalterima za legalizaciju nema uglađene "poslovnu elite". Oni su samo za narod koji se skućio na divlje. Ali legalizacija ne zaobilazi savremene, blještave objekte nestambenog karaktera. Glavni grad i Rakovica prepuni su i novih, nadzidanih "pečurki" – novi urbanistički fenomen. Šta je uzrok? Nerealne cene stanova, komplikovana procedura dobijanja potrebnih dozvola za legalan početak, teška materijalna situacija krajnje grupe u lancu bespravnog graditeljstva – kupaca, imaju svog uticaja. Nelegalna gradnja tako prestaje da bude samo nezakonit čin. Zakoni postoje na papiru, ali ne i u praksi, nisu dorečeni i u sebi imaju veliki manipulativni prostor. Nije lako naći i zauzeti odgovarajuću parcelu i otpočeti zidanje od temelja. Mnogo je lakše ako neki temelj već postoji, i novi kvadrat je visoko isplativ. Obrnuta procedura od one zakonske - prvo sagradi pa legalizuj – sigurnija je varijanta što se papira tiče, a izbegnute takse za izgradnju infrastrukture i puteva prilikom naknadnog postupka legalizacije znatno umanjuju priliv novca u državnu kasu. Šta je sa svim tim nelegalnim objektima koji ne prolaze nikakvu kontrolu tokom gradnje, a bivaju legalizovani? Investitori odlaze punih džepova i nestaju po završetku građevinskih radova, a ne podležu nikakvim sankcijama, što ih ne sprečava da se ponovo upuste u uigran sistem za laku zaradu bez odgovornosti, na nekom drugom tlu. Čiji je ovo problem i ko treba da snosi odgovornost i ispravi štetu? Nadležni organi su držali, i još uvek drže, zatvorene oči i ispružene ruke, u njihovim opštinskim dvorištima, a naknadno sve pravdaju komplikovanim dozvolama, dodatnom birokratizacijom, nedefinisanim zakonima, koje su sami propisali, odbijajući da ih promene i urede. Sada niko ne može iseliti porodice, srušiti „nove“ zgrade i tako rešiti problem. Opstaje urbanistički haos, a jedini profiteri su oni isti koji održavaju taj haos zarad lične koristi.
Javni putevi i gasovodi se zatrpavaju, mesta predviđena za škole i dečije vrtiće već su u rukama raznih "biznismena", a šanse da se jednog dana prošire ulice i olakša saobraćaj prestonice ili da naselja dobiju bolju infrastrukturnu mrežu, postaju sve manje. Da li je gradska vlast digla ruke od zavođenja urbanističkog reda, ili je shvatila da je legalizacija dobar način punjenja gradske, opštinskih i ličnih kasa? Kako reče jedan od tajkuna, Zoran Drakulić, kao kandidat DSS za gradonačelnika Beograda: “Ja sam za definitivnu naplatu po osnovu legalizacije bespravne gradnje, ali tako da se utvrđene sume plate u više rata. Bitno je da se legalizacija ubrza...” Nadležni u opštini Rakovica veoma brzo su shvatili da ne bi trebalo da zaostanu u rabljenju ove, za pojedince, zlatne koke.
U toku 2001. godine rakovička inspekcija uklonila je 29 objekata, među kojima je bilo privremenih objekata tipa baraka, tezgi, ali i zidanih objekata. IO SO Rakovica usvojio je predlog plana ove službe za rušenje, po kojem bi trebalo da bude uklonjeno 25 kioska, postavljenih bez dozvole ili onih koje ne rade. U vrhu liste objekata koji su predviđeni za rušenje bili su bespravno podignuti privremeni i zidani objekti na zelenim površinama, gasovodima, toplovodu, telefonskim vodovima. Najveći broj bespravnih objekata podignut je na lokacijama koje nisu u nadležnosti Direkcije za gradsko građevinsko zemljište, već su to nekada bile njive, koje su u međuvremenu isparcelisane. Tek kad se poruše "prioriteti", na red je trebalo da dođu mnogobrojni objekti zidani bez dozvole na privatnim posedima. Veliki broj vlasnika tih objekata podneo je zahteve za legalizaciju i tek po okončanju postupka legalizacije znaće se sudbina te ilegalne gradnje.
U nezajažljivoj jurnjavi za novcem nakupilo se i puno prevarenih. Ti ljudi su znali šta kupuju, i zato nisu nevini. Aleksandar Lukić je, aprila 2006. godine, je prvi slučaj da se digla prašina na gazdu. On i njegovi ljudi voze desetine hiljada evra vredne aute. Njih štite opštinari. Samo na Rakovici od njega su dobijali po nekoliko stanova po zgradi. Onda se ti stanovi prodaju a opštinari dobiju svoje pare...
U gradu ne postoji precizan podatak koliko ima nelegalno sazidanih kvadrata. Samo do kraja 2003, za legalizaciju je predato 109.000 zahteva, za ukupno 5 miliona kvadrata. Posledice bespravne gradnje ogledaju se kroz: zaposedanje poljoprivrednih površina u okolini grada, degradaciju i uništavanje prirodnih vrednosti, izgradnju na površinama od javnog interesa - koridorima saobraćajnih i infrastrukturnih sistema, nastajanje naselja sa nehigijenskim karakterom, bez infrastrukturnih sistema, izgradnju na geološki nestabilnim i ugroženim terenima, koncentracija stanovništva bez odgovarajućih objekata socijalnog standarda. Taj urbano-ruralni konflikt nije pratio odgovarajući razvoj saobraćaja i komunalne infrastrukture, što je izazvalo povećanje potrošnje svih resursa i negativan uticaj na životnu sredinu.
Postoje tri vrste nelegalnih graditelja: prvi, koji su zidali da bi došli do krova nad glavom; drugi, koji su bili u prilici da sazidaju po 300-400 kvadrata; i treći, profiteri, koji su zidali da bi prodavali stanove. Grad nema mehanizme da poruši bilo šta jer je populistički zakon o legalizaciji omogućio da se ulaskom u proces legalizacije spreči rušenje. Zakon o legalizaciji, donet sa idejom da se u legalne tokove uvede sve što je „divlje“,zaštitio je nelegalne graditelje, i podstakao bespravnu gradnju. Tek poneki srušeni kiosk ili sveže ozidana prodavnica na prometnom mestu, kao upozorenje bespravnim graditeljima, sve je što je gradska vlast učinila po pitanju bespravne gradnje u Beogradu. Za to vreme niču bespravni objekti. Njihovi vlasnici, rukovođeni najavama da će se rušiti samo ono što se nalazi na prometnim mestima, i dalje nesmetano grade.
21.12.2008. najavljeno je da će vlasnici oko 150 objekata podignutih na parkingu u ulici Luke Vojvodića, dobiti rešenja o rušenju. Problem bespravne gradnje u Ulici Luke Vojvodića traje od prve socijalističke vlasti, preko SPO-ove, DSS-ove i do DS-ove. Sve je počelo tako što su pojedini žitelji naselja sazidali garaže bez dozvole, da bi vremenom, na mestu predviđenom za parkiranje, nikle i kuće. Dara je prevršila meru kada je na delu parkinga gde su godinama bile ruševine nelegalnih objekata, započela gradnja tri stambene zgrade. Investitor je otkupio ruševine objekata koje je pre par godina srušila građevinska inspekcija. Na gradilištu, koje je od početka radova neograđeno, nema table sa podacima o investitoru i izvođaču radova. Zgrade nemaju ni garaže, iako je to po novom zakonu obavezno, a radnici su počeli da kopaju temelje za treću zgradu na padini koja se spušta ka Rakovici, zbog čega postoji opasnost klizišta koje bi moglo sve da odnese. Rakovički opštinari izašli su na teren, „snimili“ stanje i bacili se na pisanje 150 rešenja o rušenju. Tada je rečeno da nijedan vlasnik ovih objekata nema građevinsku dozvolu, i da ih nisu mogli ni dobiti jer je sve do 2007. godine čitavo Skojevsko naselje greškom bilo obeleženo kao zona pod zaštitom Zavoda za zaštitu spomenika kulture. Zavod je tek 2007. godine napisao da je posredi bila greška. Opština je započela izradu predloga izmene regulacionog plana, koji će, ukoliko ga Grad usvoji, omogućiti legalizaciju svih objekata na tom parkingu. Takođe, radi i na urbanističkom projektu za rešenje problema parkiranja rekli su u Opštini Rakovica, u kojoj se ponašaju kao da je Skupština grada već usvojila predložene izmene regulacionog plana, pa je stari projekat parkinga prevaziđen. Vlasnici objekata na parkingu tvrde da im je Opština svojevremeno izdala privremene građevinske dozvole. Čak i da je to tačno, otvoreno je pitanje kako su na osnovu tih dozvola sagrađene dve stambene zgrade sa sedamdesetak stanova, budući da se ovakvi dokumenti uglavnom izdaju za postavljanje kioska. I tada, s ograničenim vremenskim rokom, da bi mogli biti uklonjeni ako nekome smetaju.
Broj nelegalnih objekata i dalje se povećava. Prema podacima Elektrodistribucije Beograd samo od novembra 2008. do marta 2009. godine otkriveno je 1.400 novosagrađenih objekata koji su se nelegalno priključili na elektromrežu. Za pet godina u glavnom gradu je izgrađeno najmanje deset hiljada nelegalnih objekata, od garaža i kuća do zgrada i hala. Iako je od 2003. godine u gradu predato oko 109.000 zahteva za legalizaciju, od tog broja legalizovano je oko 3% (4.470 divljih kuća i zgrada). Opštine ne dostavljaju podatke Ministarstvu za prostorno planiranje. Na poznate brojke treba dodati najmanje 30% objekata za koje vlasnici uopšte nisu podneli zahteve. Situacija na terenu je potpuno haotična jer svako gradi gde stigne i šta hoće. U Rakovici, u ulicama Kijevska, 17.oktobra, Petra Jovanovića, Luke Vojvodića i Kneza Višeslava, najmanje je 60 zgrada izgrađenih u protekle dve godine.
Koliko su para uzeli opštinari deleći samovoljno placeve za bespravnu gradnju? Rakovica je pogođena sa najvećim posledicama. Priključuju se divlje na kišne kanalizacije, otimaju prostor koji je predviđen za parkove i parking, i svi ćute. Skojevsko naselje i Kneza Višeslava su primer mafijaške gradnje, a tek se planiraju orgomni projekti bez ikakvih rezona. Gde je gradonačelnik i policija, inspekcije kada mafijaši naprave zgrade sa 10-40 stanova bez parkinga, bez dozvola pa to još prodaju i to usred parka? Nema kraja divljoj gradnji. Na Vidikovcu, opština Rakovica, kod Maxi diskonta - na zelenoj povrsini izgrađen je montažni objekat AIK Banke. Sada taj prostor izgleda kao tunel. Ko ne vidi sve ovo? Za nekoliko godina, Bojan Milić je stekao kuću na Dedinju, nekoliko stanova, i dvadesetak kilograma. Bojan Milić, predsednik opštine Rakovica, bio je predstavnik FON-a u Studentskom protestu 96/97. Sa nepunih 30 godina postao je predsednik opštine. Svoju suprugu, inače sestru Branka Radujka, zaposlio je kao sekretara Opštine, a suprugu Branka Radujka, bivšu aktivistkinju JUL-a, kao šefa područne jedinice Uprave prihoda. U maju 2008. godine predsednik ove najsiromašnije beogradske opštine, Bojan Milić, kupio je preko opstinškog računa 20 mobilnih telefona po ceni 750evra po komadu. Eto kako se troše pare poreskih obveznika, umesto na obećanu izgradnju jezera Pariguz ili obnovu Doma kulture.